Köprü Anasayfa

Demokrat Anayasa Arayışları II

"Güz 2012" 120. Sayı

  • Editörden

    Editorial

    Ahmet Dursun

    Editör, Risale-i Nur Enstitüsü, İstanbul

    Köprü • Sayı: 120 • Güz 2012 • ISSN: 1300-7785 • ss. 5-9

    Türkiye’nin demokratikleşme sürecinin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesinin ancak yeni bir anayasa ile mümkün olabileceği artık daha yüksek sesle tartışılmaktadır. Son yıllarda yargı-siyaset-ordu üçgeninde yaşanan tartışmalarla birlikte ciddi bir anayasa problemimizin olduğu, özgürlükçü bir anayasa olmadan hukuk devletine ulaşılamayacağı, belli bir grubu, zümreyi, statükoyu ya da ideolojiyi koruyan ve savunan, darbe gibi olağanüstü durumların ürünü olan anayasalar ile tam bir demokratikleşmenin sağlanamayacağı, yeni bir anayasanın gerekliliği sivil toplum kuruluşlarının da dahil olduğu bir çok platformda dile getirilmektedir. Bu tartışmalar ışığında başlanan “Yeni Anayasa” yazım sürecinin sağlıklı bir şekilde tamamlanabilmesi için bazı soruların cevaplanması gerekmektedir.

    Sivil Anayasa, özgür anayasa, yeni anayasa gibi tanımlamalarla başlayan yeni anayasa süreci Türk modernleşmesini evrensel hukuk normları açısından nihai noktaya getirebilecek niteliklere sahip midir? Bizde tarihi bir derinliğe sahip olan anayasa geleneğinin çoğu kez totaliter ve devletçi zihniyete kurban edilmesi, hazırlanan anayasaların bireye karşı devletin ya da devletçi geleneğin yanında yer alması problemi, yeni anayasanın yazılması sürecinde aşılabilecek midir? İnsan hak ve hürriyetlerini odak noktası kabul eden, modern toplumlara yakışan, özgürlükçü demokrasinin ilkelerini benimseyen bir anayasa hayata geçirilebilecek midir? Bugünkü anayasa tartışmalarının da temelini oluşturan bu soruların yeni anayasa çalışmalarında nasıl karşılık bulacağı merak edilmektedir.

    Bir ülkenin çağdaş bir demokrasiye ulaşabilmesi için önce anayasal yönetim geleneğine uygun, insan haklarına saygılı, temel hak ve özgürlükleri koruma altına alan bir anayasaya sahip olması gerektiği herkes tarafından kabul edilmektedir. Otoriter yapıların anayasa metnini temel hak ve özgürlükleri sınırlayıcı bir şekilde kendi anlayışlarına göre yorumlama ve uygulama gayretlerinin önüne nasıl geçileceği, mevcut anayasadaki ideolojik yaklaşımların özgürlükler lehinde nasıl bertaraf edileceği soruları henüz cevaplanmış değildir. Bu bağlamda, anayasalarda yer almış olan devrimci toplum mühendisliği yaklaşımının ve inkılapçı anlayışın nasıl değiştirileceği de temel sorulardandır.

    Yeni anayasa tartışmalarında dile getirilen Kürt sorunu, ana dilde eğitim, azınlık hakları, bireysel hak ve hürriyetler, din ve vicdan özgürlüğü, değiştirilmesi teklif edilemeyen maddelerin varlığı gibi temel meselelerin yeni anayasadaki akibeti temel konular olarak tartışılmalıdır. Bununla birlikte Bediüzzaman Said Nursi’nin yol haritasını çizdiği şekilde, hak odaklı, hukuk önünde eşitlik ilkesini benimseyen, temel hak ve hürriyetleri garanti altına alan, hakiki adalete ve fazilete dayalı, norm düzeyinden ziyade gerçeklik düzeyine işaret eden bir anayasanın imkanları da araştırılmalıdır.

    Köprü olarak, daha önce 105. sayımızda “Demokrat Anayasa Arayışları” başlığı ile tartıştığımız dosyayı tekrar açtık. Yeni anayasa çalışmalarına ve özgür anayasa arayışlarına katkıda bulunmak maksadıyla 120. sayımızın dosya konusunu yeni anayasaya ayırdık. Konuyu “kanun-u esasi, anayasa, sivil anayasa, hürriyet, kanun, hukuk, adalet, değiştirilmesi teklif edilemez maddeler, inkılaplar, devlet, siyaset, ordu, yargı, toplum, toplumsal sözleşme, toplumsal mutabakat, sivil toplum kuruluşları” kavramları çerçevesinde ve aşağıdaki sorular ışığında inceledik. Ayrıca bu sayımızda Risale-i Nur Enstitüsü ve Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen “Özgür Anayasa” konulu masa çalışmasının sonuçlarına da yer verdik.

    Anayasa nedir? Çağdaş bir anayasa hangi özellikleri içinde barındırmalıdır? Mevcut anayasamızın ve anayasa hukukunun temel problemleri nelerdir? Sivil anayasa nedir? Bir sivil anayasadan beklenen özellikler nelerdir? Yeni anayasa çalışmalarını bu bağlamda nasıl değerlendirmek gerekir? Tarihi süreci içersinde Kanun-i Esasi’den bu yana var olan anayasa geleneğini ve bu gelenek içindeki kırılmaları nasıl değerlendirebiliriz? Mevcut anayasamızın “hukuk devleti” anlayışını ve anlayış çerçevesinde ortaya konulan uygulamaları insan hakları ve demokrasi açısından nasıl değerlendirebiliriz? AB Anayasası ile karşılaştırıldığında yeni anayasamızın hedeflemesi ve gelmesi gereken nokta nedir? Mevcut anayasada “değiştirilmesi teklif dahi edilemez” maddelerin bulunmasını “egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ilkesiyle nasıl bağdaştırabiliriz? Sosyal, kültürel ve dini grupların yeni anayasanın oluşumunda katkısı nasıl olmalıdır? Bediüzzaman Said Nursi’nin hak, hukuk, adalet vb. kavramlara bakış açısının yeni anayasadaki yeri nedir?

    Demokrat, özgür, sivil anayasa arayışlarına katkı sağlayacağına inandığımız bu sayıyı Türkiye’nin hukuk devleti olma yolundaki çabalarının bir tezahürü olarak değerlendiriyoruz. Sizleri dergimizle baş başa bırakırken önümüzdeki sayıda “Risale-i Nurların Şerhi” dosyasıyla karşınızda olmayı ümit ediyoruz.

    Nowadays it is being discussed more loudly that a healthy process of Turkey’s democratization can proceed only through a new constitution. Along with the discussions carried on in recent years within the triangle of judiciarypolitics-military, it has been outwardly expressed in many platforms including non-governmental organizations that we have a serious constitutional problem; that we cannot attain a state of law without a liberal constitution, that a real democratization cannot be reached with constitutions which are the products of extraordinary states such as military coups that protect and defend a specific group, a denomination, a status quo or an ideology; and that therefore a new constitution is necessary. In order to complete well the process of writing “A New Constitution” certain questions have to be answered under the light of these discussions.

    Does the process of making a new constitution started with labels like “a civil constitution”, “a liberal constitution” or “a new constitution” possess the qualities of carrying the Turkish modernization to an ultimate point within the framework of universal law norms? Is ıt going to be possible to overcome during this process the problems of the constitution’s favoring the state against its individuals and of mostly victimizing our deeply rooted historical tradition of making constitution to the totalitarian and statist understanding? Also is it going to be possible to realize a constitution concentrating on human rights and freedoms; befitting to modern societies; and embracing the principles of a free democracy? We really wonder how these questions underlying the recent discussions on constitution will be answered during the constitutional studies.

    It is commonly accepted by everyone that for a country to achieve a modern democracy it must possess a constitution abiding the tradition of a constitutional ruling as well as being respectful to and protecting the basic human rights and freedoms. No answer has been found yet to questions: How are we going to prevent the attempts of authoritarian bodies to interpret and practice the constitutional texts according to their understanding in limiting the basic rights and freedoms and get rid of the ideological approaches in the present constitution and make it favorable for freedoms? Another basic question related to this context is how the evolutionary social engineering approaches and the reformist mind taking place in the past and present constitutions can be changed.

    The outcome of certain fundamental matters such as Kurdish problem, education in mother language, minority rights, individual rights and freedoms, freedom of religion and conscience, the existence of unchangeable articles (irrevocable provisions) in the constitution must be argued during the discussions concerning the new constitution. Besides that as outlined by Bediuzzaman Said Nursi, the possibility of a constitution, which is centered on truth, accepting equality in front of law, guaranteeing basic rights and freedoms, based on real justice and meritocracy and pointing out realities rather than norms should be investigated.

    Our journal, Köprü, which dealt with this topic under the title, “Searches for a Democratic Constitution” in the volume 105, opens it to discussion once again. As a contribution to the studies of and searches for a liberal constitution we chose this topic as the subject matter of the volume 120. We analyzed the topic within the framework of the following concepts and questions.

    Concepts: constitution, a civil constitution, freedom, law, justice, irrevocable provisions, reforms, state, politics, army, judiciary, society, social contract, societal consensus, non-governmental organizations.

    Questions: What is a constitution? What characteristics should exist in a modern constitution? What are the main problems of the present constitution and the constitutional law? What is a civil constitution? What are the characteristics expected of a civil constitution? How can the studies for the new constitution be considered in this context? How can we evaluate the constitutional tradition formed in Turkey since the proclamation of the Basic Law, “Kanun-i Esasi”, and the fractures and deviations in this tradition? How can we evaluate from the viewpoints of human rights and democracy, the understanding of “the state of law” in the present constitution and the practices set forth within this understanding? What are the goals and the level set to be achieved for a new constitution in comparison to the Constitution of European Union? How can the existence of “irrevocable provisions” in the present constitution be reconciled with the principle “Sovereignty is vested fully and unconditionally in the nation”? How should be the contributions of social, cultural and religious groups to the making of a new constitution? What should be the place of Bediüzzaman Said Nursi’s outlook on concepts like rights, law, justice, etc., in a new constitution?

    Additionally we will publish in this journal the proceedings of the workshop, “A Liberal Constitution”, organized jointly by Risale-i Nur Institute and Fatih Sultan Mehmet Waqf University.

    We believe that this issue of Köprü will contribute to searches for a democratic, liberal and civil constitution and consider it as a manifestation of Turkey’s endeavors to become a state of law. As we wish our readers to enjoy reading our journal, we hope to address you in the next issue with a file on “The Explanation of Risale-i Nur”.