Köprü Anasayfa

Bilim ve Din

"Kış 2005" 89. Sayı

  • Yaratılışta İbda ve İnşa Boyutu

    The Dimension of Invention (Ibda') and of Construction (Insha) in Creation

    Bahri Dayıoğlu

    Dr.

    Giriş

    Yaratılışı iki ana başlık altında toplayan Bediüzzaman, "ibda ve ihtira"yı "hiçten icat" şeklinde, "inşa ve terkip"i ise "mevcut olan anasır [unsurlar] ve eşyadan toplamak sureti ile ona vücut vermek" olarak tanımlamaktadır. (Lem’alar, 315-316) Bu yaratma faaliyetlerinin sahibi olarak "Zat-ı Ferd-i Zülcelâl olan Allah"ın adını zikretmektedir. Yani yaratılışın sahibi Allah’tır, tabiat ve tesadüf değil!

    Bu tanımlamaları bugünkü uzay bilgileri ve biyolojinin ortaya koyduğu tespitler çerçevesinde ele alıp incelediğimizde, Kur’an’la tabiat (doğa) bilimlerinin birbirini yorumladıklarını görmekteyiz. Onun için "ibda ve inşa" tarzındaki yaratılışların, doğa bilimlerinin tespiti ile nasıl inceleneceğini kısaca ele alalım:

    "İbda ve ihtira" alanı hiçten yaratma, benzeri olmayan bir şeyi yaratmadır. Bunun en tipik birinci alanı maddenin atomlarını oluşturan partiküllerin yaratılışıdır. Daha sonra bu maddeler ile yıldızlar ve galaksiler sisteminin vücuda getirilmesidir ki, inşa ve terkip türü yürütülmektedir. Başka bir ifade ile kainatın oluşumuna "ibda" denilen hiçten yaratma ile başlanmış, "inşa" denilen ikinci tip yaratma ile atom altı partikülleri "ibda" şeklinde yaratan Allah, "inşa" şeklinde yaratma ile kainatı vücuda getirmiştir. Bu ikinci tip yaratma bugünkü bilgilerimize göre ilk teşekkülde yoğun, sonraki geniş zaman dilimlerinde azalan fakat hiç kesilmeyen bir şekilde devam etmektedir.

    Kur’an’da ilk insan ve ilk canlıların yaratılışına temas eden ayetler incelendiğinde iki önemli noktada yaratılışın üzerinde durulduğu görülmektedir. Bunlardan birincisi topraktan ilk canlı hücrenin yaratılışı, diğeri de onun tesviye edilerek ergin formuna getirilmesidir. Bu şekilde her türün ilk cet formları veya ataları "embriyo" anlamında ibda tarzında yaratılmış ve ondan sonrası ise inşa ve terkip tarzında tıpkı bugünkü bitki, hayvan ve insan embriyolojilerinin açıklamaları çerçevesinde oluşmuş ve devam etmektedir.

    İstisnailik ilk canlı hücrelerinin yaratılışına hakimdir. Adeta bu o dönemlerin olağan faaliyetleridir. İbda, yaratılışın mucizevi boyutudur, çünkü "mucize vasıtasız, direkt Allah’ın fiilidir." Bu istisnailik durumu sonraları yerini inşa ve terkip boyutlarında düzenli kurallara bırakmıştır, yaratma ve yürütme biçimi bunlara göre düşünülmelidir.

    Yaratanın Yaratıcı Fiilleri ve İsimleri

    Kur’an’da Yaratma ile İlgili Fiil ve İsimler

    1) Haleka: En geniş anlamlı yaratma fiillerinden biridir. Üç ayrı yaratma alanını ilgilendiren tanımlar yapılmıştır;

    a) Bir şeyi güzelce ölçüp, biçip takdir etmek.

    b) Yoktan var etmek.

    c) Var olan bir şeyden başka bir şey ortaya koymak.

    "Allah her şeyin halıkıdır" [Enam 6/102]

    Bu fiil özellikle birinci tanımında sunulan "takdir etmek" anlamıyla yaratıcılığın plan ve program boyutu nedeniyle diğer yaratma fiillerinden ayrıcalıklı hale gelmiştir. Bu, kâinatın yaratılışındaki takdir ve planla kaosa imkân vermeyen, tesadüfîliğe fırsat bırakmayan bir yaratıcılık faaliyetini anlatırken, canlılar içinde DNA ile kodlanan tüm canlıların hücre seviyesindeki yaratılış program ve kayıtlarını görme imkânı vermektedir. Bu fiil alanında "El Halık" temel esma olarak bulunmaktadır.

    2) Bede’e: Yaratmada öne alınan, öncelikle aktivitelerin yapılmasını içine alan bir yaratma faaliyetidir. "Yaratmaya başlamak" ve "ilk defa yaratmak" anlamında, yani özel bir yaratma alanını temsil etmektedir. Esma-i Hüsna’dan el Mubdi, ibda türü yaratma alanıdır.

    3) Bedi: Bedi ismi de ibda türü bir yaratma alanıdır. Her türün ilk cetlerinin yaratılması, kâinatın ilk yaratılış alanlarını içine alan yaratıcı bir isimdir. Bediussemavatı ve’l ard.

    4) Fatara: Fatara fiili yaratma alanında "yarmak" gibi spesifik bir özelliğiyle dikkat çeker. Bu faaliyet boyutu ile batmalar, kopmalar, ayrılmalar, yarılmalar, şekillenmeler gibi önemli jeolojik alanları içerisine almaktadır ki, bu sadece dünya için değil, bütün yıldızlar ve galaksiler için geçerlidir.

    "Fâtıru’s semavatı ve’l ard" ayeti, yaratılışın en genel ve hususi boyutunun bulunacağı bir anlam zenginliğiyle, görüş ufkumuza geniş açılımlar sunmaktadır. Kâinatın ilk maddelerinden yaratılarak açılması gibi tipik bir yaratma alanıdır.

    5) Bera’e: Bu fiil yaratmak manası esas olmakla beraber, daha çok canlılar için kullanılmıştır. Esas faaliyet alanı canlılarda, özellikle embriyonal hayatta mitoz bölünmelerle ortaya çıkan birbirinin aynı olan hücrelerin değişik aktivite kazandırılarak (mesela, insanlarda en az 200 çeşit) doku hücresinin oluşturulmasıdır.

    Esma-i Hüsna’dan El Bâri bu alanlarda tecellisini göstermektedir. Bütün çok hücreli canlılarda hücre değişikliği alanında tecelli göstermektedir. Embriyolojinin araştırma alanında bilhassa "hücre değişikliği" ile ilgili olarak görmekteyiz. Bu değişiklik olmasaydı ne doku ve ne de farklı organlar oluşamazdı ve canlı fert yaratılamazdı.

    6) Felake: Felake fiili bir şeyi yarmak ve birbirinden ayırmak anlamındadır. Kur’an’da kullanılış alanında "Falik’ul habbi ven neva", yani taneleri ve çekirdekleri yaran olarak görmekteyiz. Bu, esasında bütün bitki ve hayvan embriyolojisinin temelini oluşturan tohum ve yumurtalardan bir sürgünün ve hayvan yavrusunun gelişmesi için nelerin yapıldığı ve nasıl yapıldığı gibi önemli bir alanda görülen yaratıcı faaliyettir. Bitki, hayvan ve insan embriyolojilerinin araştırma alanıdır.

    7) Zera’e: Yaymak anlamındaki yaratıcı faaliyettir. Özel alanı "Allah mahlûkatı zer’ etti." ayetinde olduğu gibi özellikle canlıların yeryüzünde yayılması üzerine dikkat çekmektedir. Tohumların, polenlerin yayılmaya müsait şekil ve formlarda yapılması ve birbirini bulmaları kadar, canlıların yeryüzünde özelliklerine göre yerlerini almaları, dağılmaları ve yerleşmeleri gibi önemli faaliyet alanıdır. Bitki ve hayvan coğrafyasının ilgi kapsamındadır.

    8) Enşe’e: Enşe’e fiili inşa etmek anlamındaki inşa ve terkip türü yaratıcılığın en önemli alanıdır. En çok canlılar hakkında kullanılmaktadır. Canlılar hücrelerden, hücreler atomlardan, moleküllerden inşa edilir. Hücrelerden dokular, organlar ve çeşitli sistemler yaratılır. Sonuçta bir canlı inşa edilmiş, yani yaratılmış olur. Her bir hücrede ortalama on bin kimyasal reaksiyonun bulunması inşa ve terkip tarzındaki yaratıcılığın tipik alanlarından biridir. Bu olmazsa, hücre çoğalması olamaz.

    9) Ce’ale: Bu fiil yaratmak, yapmak anlamında olduğu gibi vermek, saymak gibi anlamları da vardır.

    10) Savvara: Bu fiil tasvir etmek, suretlendirmek, şekillendirmek, şekil vermek demektir.

    11) Sevvâ: Sevvâ fiili tesviye etmek, düzeltmek demektir.

    12) Ehyâ: Bu fiil hayat vermek, cansızlardan canlıları yaratmak anlamındadır. El Muhyi ismi ve El Muhyi’l-mevta isimleri bu fiil alanında mevcuttur. Canlılar âlemini inceleyen biyolojinin en önemli alanlarından biridir.

    13) Kûn: Allah’ın bu emri, "OL" emri olarak Cenab-ı Hakk’ın yaratma, sevk ve idare etme, dilediğini yapmayla ilgili çok geniş kapsamlıdır.

    Darwin ve Evolusyon Teorisi

    Darwin (1809-1882), 1870 yılında düşüncelerini açıkladığı "Canlıların Menşei" adlı kitabında "Evrim Teorisi" olarak bilinen yaklaşımı ile canlıların nasıl birbirinden türediklerini anlatmaya çalışmıştır. Darwin "türlerin sabit olmadığını, her nesilde oluşan küçük farklılıkların ilerleyen nesillerde artarak ilk cetlerinden ayrı karakterler kazandıklarını ve böylece onlardan ayrılıp yeni bir tür olduklarını esas almıştır. Evolusyon Teorisinin esası budur. Değişik karakterlerden tabiat şartlarına uyanların sürekli geliştiği ve uyamayanların ölüp gitmesi anlamına gelen "tabii seleksiyon" mekanizmasının esas rolü oynadığı üzerinde düşünce sistematiğini oturtmuştur.

    1924 yılında bir Rus bilgin olan A.I.Oparin yeryüzünde organik kimyasal sentezlerin karbon ile birlikte kendiliğinden oluştuğu görüşünü ortaya attı. "Ursubbe" ilk çorbavari sulu ortamlarda hücreleri oluşturabileceğini ifade etti. 1929 yılında bir İngiliz araştırmacı aynı düşünceler doğrultusunda görüşlere katıldı. H.C.Urey tarafından da benimsenerek "Biyogenez Araştırmaları" adıyla ilmi literatürde yer aldı.

    1952-1953 yıllarında Stanley Miller ve Harold C. Urey cansız kimyasal maddelerden hayatın oluşabileceği düşüncesini geliştirdiklerini bir deney aparat sonuçları ile açıklamaya çalıştılar. İlk canlının oluşabileceği eski devirlerdeki ortam şartlarını düşünüp onların benzerlerini laboratuar şartlarından oluşturmayı esas aldılar. Tüpün içerisine metan, amonyak, karbon monoksit, karbon dioksit ve azot koydular. 60 bin voltluk elektrik akımı ile pek çok gün uyguladılar. Tüpte aminoasitler, DNA yapısında bulunan azotlu bileşik olan bazların oluştuğunu tespit ettiler. Bu deney Darwinizm’in doğmasında tespit edilen sonuçlardan daha çok amacını aşarak kullanılmıştır. Esas hedef hücreydi fakat bu çalışmalar başladığı gibi bitmiştir. Çünkü sonuç almaya yaramamıştır.

    Darwin’in insanın ceddi konusundaki görüşlerinden örnekler:

    Her evrimci (evolutionist), beş büyük omurgalı sınıfının, yani memelilerin, kuşların, sürüngenlerin, iki yaşayışlıların (amphibians) ve balıkların, bir tek ilk örnekten (prototyp) türediğini kabul eder; çünkü hepsinin, özellikle embriyonal dönem boyunca, ortak yanları pek çoktur. Balıklar sınıfı organlaşma bakımından en aşağı durumda bulunduğu ve yeryüzünde öbürlerinden önce belirdiği için, omurgalılar aleminin (kingdom) bütün üyelerinin balığa benzer bir hayvandan türediği sonucuna varabiliriz. Maymun, fil, kolibri, yılan, kurbağa, balık vb. gibi birbirinden pek başka hayvanların hepsinin aynı ana-babadan türeyebildiği inancı; doğa tarihindeki son ilerlemeyi izlememiş kimselere pek garip görünecektir. Çünkü bu inanç, bugün birbirine hiç benzemeyen bu biçimlerin (forms) hepsini birbirine sıkıca bağlayan canlıların eskiden yaşamış olduğunu üstü kapalı olarak söylemek demektir. (The Descent of Man, s. 205)

    İnsanımsımaymungillerde iki büyük dala, Yeni Dünya ve Eski Dünya Maymunlarına ayrılmıştır; ve sonunculardan çok uzak bir dönemde, evrenin mucizesi ve övüncesi olan insan türemiştir. (The Descent of Man, s. 213)

    İnsanın ilk ataları bir zamanlar kıllarla kaplı, her iki eşey (sex) de sakallı olmak gerekir. Onların kulakları herhalde sivriydi ve hareket edebiliyordu; ve vücutlarında, özel kasları olan bir kuyruk vardı. Kolları ve bacakları da, şimdi ancak arada bir yeniden ortaya çıkan, ama dört-ellilerde (Quandrumana) normal olarak bulunan kaslarla hareket ediyordu. Bu dönemde ya da daha erken bir dönemde, büyük ön kol (ön bacaklar) atardamarı ve siniri, supra-condyloid bir delikten geçiyordu. Barsakta, bugün olduğundan çok daha uzun bir kör barsak (diverticulum, caecum) vardı. Dölütteki ayak başparmağının durumundan anlaşıldığına göre, ayak o zamanlar kavrayıcı (prehensile) idi; ve atalarımız şüphesiz, ağaçlarda, sıcak ve ormanlarla kaplı bir ülkede yaşıyordu. Erkeklerin korkunç silahlar olarak yararlandıkları büyük köpekdişleri vardı. (The Descent of Man, s. 208)

    Bana en olabilir görünen görüş, erkeğin ve özellikle kadının, kıllarından yoksun kalması, sexual selection’da (eşeysel seçme) göreceğimiz gibi, daha çok beğenilmek içindir; ve bu inanca göre, kıllılık bakımından insanın öbür maymunlardan (primates) böylesine farklı olması hiç de şaşırtıcı değildir, çünkü doğal bir seçme ile kazanılan ıralar (characters), birbirinin yakın hısımı olan biçimlerde (forms) çoğu zaman olağanüstü farklıdır. (The Descent of Man, s. 72-73)

    İki ayrı amaç gütmüş olduğumu, bir özür olarak söylememe izin verebilir; birincisi, türünün ayrı ayrı yaratılmamış olduğunu ve ikincisi, alışkanlığın kalıtsal etkileri ile ve az da olsa çevre koşullarının dolaysız etkisi ile desteklenmekle birlikte, değişmenin başlıca etkeninin doğal seçme olduğunu göstermekti. (The Descent of Man, s. 77)

    Türlerin ayrı ayrı yaratıldığı dogmasının yıkılmasına yardım ederek, hiç değilse iyi iş yaptığımı umuyorum (The Descent of Man, s. 77, 78)

    Vücut büyüklüğüne yada kuvvetine gelince, insanın şempanze gibi küçük bir türden mi, yoksa goril kadar kuvvetli bir türden mi türediğini bilmiyoruz; ve bundan dolayı, atalarından daha büyük ve daha kuvvetli mi, yoksa daha küçük ve zayıf mı olduğunu söyleyemiyoruz. Bununla birlikte şunu göz önünde bulundurmalıyız; goril gibi iri yarı, kuvvetli ve azgın bir hayvan, kendini bütün düşmanlarına karşı savunabilir, ama toplumsal bir hayvan olmayabilirdi. Ve bu, duygudaşlık ve soydaşlarını sevmek gibi yüksek zihni niteliklerin kazanılmasını etkili olarak engellerdi. Bundan ötürü insanın belirli bir ölçüde zayıf bir yaratıktan türemesi, onun için pek büyük bir üstünlük olabilirdi. (The Descent of Man, s. 80, 81)

    İnsan, kıl örtüsünü yitirdiği sırada, dönem ve yer ne zaman ve neresi olursa olsun, herhalde sıcak bir ülkede yaşamıştır; bu, örneksemeye (analogy) göre, o çağda yemişlerle beslenen insanın geçimi için elverişli bir koşuldur. İnsanın dar-burunlu-maymun kökeninden ilk defa ne zaman ayıldığını bilmiyoruz; ama bu, EOSEN dönemi kadar uzak bir çağda olabilir; çünkü yukarı maymunların aşağı maymunlardan Üst Miyosen kadar erken bir çağda ayrıldıkları, Dryopithecus’un varlığından anlaşılmaktadır. İster aşağı, ister yukarı aşamada bulunsunlar, organizmaların elverişli koşullarda hangi hızla değişikliğe uğrayabildikleri konusunda kesinlikle bilgisiziz; bununla birlikte, bazılarının pek uzun bir zaman aynı biçimde kaldıklarını biliyoruz. (The Descent of Man, s. 201-202)

    Kainatın İlk Maddesinin Yaratılması (Big Bang)

    Big Bang’e göre kainatın yaratılışında ortaya konan değerlendirmelerin kısa bir özeti aşağıda verilmiştir.

    Bu dev patlamada neyin kullanıldığı bilinmemekle beraber hesaplamalar (10 üzeri eksi 43) saniyelik bir zaman diliminde kainatı netice verecek bir patlama ile maddi varlık sahnesine geçilmiştir. Bu sırada oluşan sıcaklık (10 üzeri 32) dereceydi. (10 üzeri 29)’a düştüğü sırada protonları oluşturacak quarkların yaratılışı ilk sırayı almış görünmektedir. Bir yandan uzaya yayılan bu maddeler soğumaya başlarken, patlamadan sonraki (10 üzeri eksi 11 ve 10 üzeri eksi 5) saniyeleri arasında nötron ve protonlar şekillenmeye başlamış ve sıcaklık 10 trilyon dereceye düşmüştür. (10 üzeri eksi 2) saniyeye gelindiğinde artık elektron, pozitron ve nötronlar maddenin alt temel partikülleri meydana gelmiştir. Patlamadan sonra ilk bir saniye tamamlandığında oluşan kütlelerin sıcaklığı 10 milyar dereceye inmiştir. 100 saniye geride kaldığında nötron ve protonlar oluşmuştur. Bundan sonra oluşan temel atom önce hidrojen ve sonra helyum olmak üzere temel 104 element o zamanlar, yani 15 milyar yıl önce yaratıldığı gibi bugün de yıldızların enerjileri ve kütleleri çerçevesinde yaratılmaya devam etmektedir.

    Kainatın, evrenin oluşumunu inceleyen ve araştıran ilim adamlarının ortaya koyduğu bu mucizevi faaliyetlere Kur’an’ın şu ayetleri çok anlamlı düşmektedir:

    "Göklerin ve dünyanın yaratıcısıdır. Bir işin olmasını istese ona yalnız ‘ol’ der, o da oluverir." [Bakara 2/117]

    "İyi bilin ki, yaratmak da ona aittir, yarattıklarının tedbir ve idaresi de…" [Araf 7/54]

    "Allah’ın şanı, bir şeyin olmasını dilediği zaman ona sadece ‘ol’ demektir, o oluverir." [Yasin 36/82]

    Atomların yaratılışına kadar olan tüm faaliyetleri ibda alanı olarak değerlendirmemiz durumunda şöyle bir ibda tanımı ortaya koyabiliriz. İbda kainatın yaratılışında Big Bang’de başlayıp atomların yaratılışına kadar devam eden yaratılış faaliyetidir. Kainatın 15 milyar sene sonraki şimdiki durumunda bazı yıldızlarda yeni atomların oluşması halinde de "ibda" türü yaratma devam etmektedir. Şüphesiz ilk zamanlarda ibda hakimdi.

    İnşa ve terkip türü yaratma ise eser miktarda oluşuyordu. İbdanın bittiği yerde inşa ve terkip türü yaratma başlamakta ve atomlardan yeni moleküllere, yeni kristallere, maden cevherlerine, taşlara ve kayalara kadar cansızlar aleminde kararlı yapılar vücuda getiriliyor.

    Yıldızlar aleminde statik bir yapı genelde sönmüş yıldızlar için söz konusudur. Çok küçük bir örnek olarak Ay’ı verebiliriz. Onda değişimler yok. Ancak kırmızı devler olarak tanımlanan yıldızlarda ibda ve inşanın bütün özellikleri oluşur; ta ki, süper cüceye ve oradan süpernova denen yıldız patlamasından olağanüstü ışıklar saçarak yeni yıldızların doğmasına kaynak olması gibi.

    Hz. Adem’in Yaratılışı

    A. Atomlardan İlk İnsan Embriyosuna

    1- Toprak (Turab)

    Dünya şartlarında yaşayacak, beslenecek, büyüyüp gelişecek ve nesiller verecek olan ilk insanın yapısında bulunan hammaddelerin kullanılabilir olması gerekirdi. Bu akli ve ilmi bir zarurettir. Bu itibarla ilk insanın yaratılışında toprağın seçilmiş olması tesadüfi değildi. Çünkü bugün bilinmektedir ki, insan da dahil olmak üzere canlıların vücudunda genel bir ifadeyle 30 çeşit element bulunmaktadır. Bunların hemen hemen hepsi toprakta mevcuttur.

    1 Karbon 7 Sodyum 12 Mangan 19 Vanadyum
    2 Oksijen 8 Potasyum 13 Demir 20 Molibden
    3 Azot 9 Magnezyum 14 Kobalt 21 İyot
    4 Hidrojen 10 Kalsiyum 15 Bakır 22 Silisyum
    5 Fosfor 11 Klorür 16 Çinko 23 Kalay
    6 Kükürt     17 Bor 24 Nikel
            18 Alüminyum 25 Flor
                26 Krom
                27 Selenyum

    Tablo-1 Canlıların yapısında bulunan elementler.

    Bu atomlar 100 elementten seçilmiştir. Buradaki seçim işinin yapılması ilim işidir. Bunların tek başına çok fazla bir önemi yoktur. Değer kazanmaları yapılan kimyasal sentezlerle ortaya çıkan yeni ve çok değişik özellikleridir. Basit bir mikroorganizmada on bin civarında kimyasal organik moleküller bulunmaktadır. Bunlar arasındaki ilişkilerin planlanması gerekir. Onun için atomlardan canlı bir hücrenin yaratılmasının bir yaratıcının eseri olmaksızın izahı, yapılan bütün gayretlere rağmen ortaya konamamıştır. Bu atomların yüz çeşit elementten seçilme ihtimali 8,5×10 üzeri 57’de biridir. Eğer bir saniyede 30’lu gruplar halinde bu ihtimalleri yazmayı denesek 10 üzeri 17 saniyede 10 üzeri 17 ihtimale ulaşmış olurduk. Bu ise dünyanın ömrüdür.

    Demek oluyor ki, kağıt üzerinde bile 100 elementten hücre yapısında çalışabilecek 30 elementin seçimi bile sonsuz ilim sahibinin işidir. O diyor ki, "Allah, Ademi topraktan yarattı sonra ona ‘ol’ dedi. O da hemen oluverdi." [Al-i İmran 3/59]

    Yukarıda bahsedilen 8,5×10 üzeri 57’lik ihtimal gösteriyor ki, yaratma işi bizim laboratuar şartlarındaki deneme yanılma ile yapılan bir iş değildir. Yaratmak fiili "emir" işidir. İnsan olacak şekilde atomlar Yüce Yaratandan "emir" almıştır. Kur’an bu hususta "Haberiniz olsun ki, yaratmak da, emir de O’na (Allah’a ) mahsustur." [A’raf 7\54] diyerek yaratmayı insanların yapamayacağı ve sadece Allah’a ait olduğu, iş yapmanın en hızlı şekli olan "emir"le yaratıcılığını sürdürdüğünü bildirmektedir.

    2) Çamur (Tıyn)

    Toprağın sulanmış haline çamur denmektedir. Böylece toprakta karışık vaziyette bir süspansiyon oluştururlar. Toprakta başlatılan yaratılış faaliyetinde çamura geçiş bir merhaledir ve suyun önemini de vurgulamaktadır. Kur’an bu konuya "O (Allah) insanı yaratmaya çamurdan (tıyn) başladı" [Secde 32\7] ayetiyle temas etmektedir. Çamurdan başlanılmış olması başka işlemlerin de yapıldığına işaret etmektedir. Bunun ilk işaretini çamurdan maharetle seçip çıkarmada görmekteyiz.

    3) Çamurdan Seçip Çıkarma (Sülalet-ü min tıyn)

    Topraktaki elementlerin suyla karışımından oluşan süspansiyon yeterli değildir. Onun için çamurdan ilerde insan olacak esas maddelerin seçip çıkarıldığını Kur’an "Şanım hakkı için biz insanı çamurdan seçip çıkardık" [Muminun 23\12] ayetiyle bildirmektedir. Bu ayette geçen "sülale" kelimesi "sell" fiilinden türemiş bir isim olup "bir şeyi bir şeyden maharetle seçip çıkarmak" demektir. (E.Hamdi Yazır, Kur’an Dili, Cilt-5, s. 3431-4) Bir baba ve bir anneden gelen yeni nesillere de "sülale" denilmektedir. Buna göre bir çift insandan cinsiyet hücrelerinin yaratılıp çıkarılışı sayesinde yeni nesiller verilmektedir. O halde "Çamurdan seçip çıkarma" işlemi geniş kapsamlı plan, program ve kimyevi reaksiyonlar dizisini içine alan faaliyetlerin bütününü temsil eden önemli bir kavramdır.

    4) Yapışkan Çamur (Tıynın lazib)

    Kur’an’da "Biz onları (Adem) yapışkan çamurdan yarattık" [Saffat 37\11] ayeti geçmektedir. "Yapışkan çamur" ifadesi "toprak", "çamur", "çamurdan seçip çıkarma" gibi Kur’ani terimlere bir başka açıklık ve yorum getirme imkânı sunmaktadır. Yapışkan çamur, atomlar arası kimyasal reaksiyonlar ve yeni sentezlerin oluşması yanında, bir yere yapışıp tutunma anlamında da düşünülebilir.

    5) Kiremit Gibi Kupkuru Çamur (Min salsalın kel fehhar)

    Kur’an’da bir de "O (Allah) insanı yanmış kerpiç gibi kupkuru bir çamurdan yarattı" [Rahman 55\14] ayeti geçmektedir. Buraya kadar geçen çamur ağırlıklı terimlere tümüyle ters düşecek "kiremit gibi kupkuru çamur" ifadesi ilk insanın yaratılışına önemli boyutlar kazandırmaktadır. Bunlardan birincisi insanın yaratılışında seçilen elementlerin cansız ve hayatsız maddeler olduğudur. Bunlar suyla muamele görse de hayatın oluşamayacağının kesin ifade edilmesidir. Diğeri ise bu ilk insanın yaratılışındaki kimyasal sentezlerde belli bir sıcaklığın kullanılmış olmasıdır. Üçüncü husus ise yaratılışın seçildiği yerde dünyanın fiziki, kimyasal ve biyolojik etkilerine karşı koruyucu bir tabaka oluşturulmasıdır. Bu bakımdan pişmiş çamurun tıpkı bir tavuk yumurtasının veya tohumların kabuğu gibi bir fonksiyon üstlenmiş olacağı düşünülebilir.

    6) Karar-ı Mekin

    Karar-ı Mekin Kur’an’da iki ayette geçmektedir. Önce bunları görelim:

    "Şanım hakkı için biz insanı sulât-un mintinden (çamurun özünden) yarattık. Sonra onu karar-ı mekin’de bir nutfe yaptık" [Mü’minun 23/12-13]

    "Sizi mâ-i mekinden (zayıf sudan, zigot) yaratmadık mı? Onu karar-ı mekinde (sağlam karargah, rahim) malum bir vakte kadar (doğum zamanına kadar) tuttuk" [El Mûrselat 77/20-22]

    Bu ayetlerdeki Karar-ı Mekin terimi ilk insanın topraktan yaratılışının istisnailiğine ışık tutarken, neslinin yaratılışında da bir kere kullanılması, ortak özellikleri, fonksiyonları olduklarını dikkate sunmaktadır. Kur’an’da rahim organı pek çok ayetlerde geçmektedir.

    İşte birkaç örnek:

    "Rahimlerde size dilediği gibi suret veren O’dur." [Al-i İmran 3/6]

    "Rahimlerde ne varsa O bilir" [Lokman 31/34]

    "Rahimlerin neyi eksik neyi ziyade edeceğini de bilir" [Er Rad 13/8]

    Kur’an’da rahim (placenta) gebeliğin geçtiği organ olarak kullanılmasına karşılık "Karar-ı Mekin" diye farklı bir yapıdan bahsedilmesi bu "güvenilir yer" anlamıyla da ilk insan ve ilk canlıların yaratılışındaki istisnailiğin özelliklerinin dikkate verildiği anlaşılmaktadır.

    "… biz insanı sülalet-ûn mintinden (çamurun özünden) yarattık. Sonra onu karar-ı mekinde bir nutfe (embriyo) yaptık" [Mü’minun 23/12-13]

    Karar-ı mekin terimi ile canlı türlerin ilk cetlerinin annesiz babasız topraktan yaratılmasının çamurun insan veya hayvan şekline çömlekçi gibi yaratıldıklarını değil, tam aksi rahim fonksiyonlarını yerine getirecek bir güvenilir ortama işaret edilmektedir. İlk yaratılan canlı veya hücrelerin embriyoların gelişmesini tamamlayarak (sevva, tesviye edilmede anlatıldığı gibi) yaratıldıklarını dikkate sunmaktadır. Burada "ibda" ile ilk canlı hücreler veya embriyolar yaratılmakta, onların diğer gelişim safhaları olan alaka, mudga, kemik ve et oluşumları "inşa ve terkip" şeklinde tamamlanmaktadır. O halde ilk canlıların yaratılmasının tamamı ibda değildir. İlk embriyoların yaratılışı "ibda", ondan sonra "inşa ve terkip" türü yaratma ile tamamlanmaktadır. "Karar-ı mekin’de bir ‘nutfe’ yaptık" ayetinden karar-ı mekin’in bir yer, bir mekân, bir ortam olduğu anlaşılmaktadır. "Nasıl bir ortamdır?" sorusuna tabii ki, bir cevap veremeyiz, ancak canlılar âleminden bazı örnekler çerçevesinde fikir yürütebiliriz:

    Bilindiği gibi kuşlar ve sürüngenler yumurta ile; bitkilerin önemli bir kısmı tohumla üremelerini sürdürürler. İçinde embriyosu, yani döllenmiş yumurta hücresi olan yumurta ve tohumlardan yavrular ve fideler (sürgün) çıkar. Yumurtaların ve tohumların kabukları, içindeki embriyo ve besinlerin koruyucu ve yeterli güvenliği sağlayacak şekilde yapılmışlardır. Öyle ki, yumurtaların içindeki yavrular o kabuklardan dışarı çıkacak şekilde ne çok sert ve ne de çok yumuşak yapılmışlardır. Karar-ı mekin’i de "rahimlerin" üstlendiği fonksiyonları arattırmayacağı şekilde ve aynı zamanda yumurtanın içinde yaratılan canlılara yumurtanın sunduğu yeterli imkânların olduğu bir özel yapı olarak düşünebiliriz. İlk insanın karar-ı mekin’de kalış zamanı hakkında tabiî ki, fazla bir şey söylenemez. Ancak bütün insanların o ilk yaratılan insan embriyosunun genetik materyalinin kopyaları olduğuna göre, benzeri bir hücre aktivitesi çerçevesinde onunda normal gebelik süresince esas yaratılışını tamamladığını söyleyebiliriz. "Bir bebek büyüklüğünde mi, yoksa yetişmiş çağda mı "karar-ı mekin" dönemi sürmüştür?" gibi bir soruya da "biyolojik gelişmesini tamamlamış olarak" cevabını vermek hikmete daha yakın gözükmektedir

    7) Kur’an Terminolojisinde "Mâ"nın Anlamları

    "Mâ" kelimesi Kur’an’da 63 kere geçmektedir. Hepsinin geçtiği ayetler incelenince dört ayrı anlamda kullanıldığı görülmektedir.

    Birincisi: tamamen H2O’dan ibaret su anlamında kullanılmaktadır. Gökten yağmur yağdırıldı, nehirler, ırmaklar şeklinde çoğunluğu almaktadır.

    İkincisi: Arşın "mâ-i” üzerinde olduğunun ifadesidir.

    Üçüncüsü: Nesil vermenin esasını teşkil eden erkek ve dişi cinsiyet hücreleri anlamında kullanılmasıdır. Bunlar da "mâ-i mehin" ve "mâ-i dâfık" şeklindedir.

    Mâ-i mehinin lügat anlamı, zayıf su; mâ-i dâfık’ın ise atılan sudur. Ancak "Biz sizi mâ-i mehinden yarattık" [El Mürselat 77/20] ayetinden cinsiyet hücreleri anlaşılsa da manaca ağırlık daha çok döllenmiş yumurta hücresi olan zigottur.

    Diğer Kur’an terimi mâ-i dâfıktır. Bunun geçtiği ayet de nerede ve nasıl yaratıldığına dikkat çekmektedir. "İnsan düşünsün neden yaratıldı? Bir mâ-i dâfıktan ki, bel (sulb) ile göğüsten (teraib) çıkar." [Tarık 86/5-7]

    Mâ-i dâfıktan insanın yaratıldığı ifade edildiğine göre, tıpkı mâ-i mehin gibi döllenmiş dişi hücre olan zigot anlamı esastır. Ancak bel ve göğüs bölgelerinin ayette geçmesi iki önemli konu üzerine dikkatleri çekmektedir. Bunlardan birincisi hem erkek ve hem de dişi fertlerde üreme organlarının bel bölgesinde bulunması ve buralarda gelişen, olgunlaşan cinsiyet hücrelerinin testis ve yumurtalıklardan atılmalarıdır. Diğeri ise göğüs bölgesinde bulunan kalbin hem cinsiyet hücrelerinin gelişmesinde ve hem de bebeğin anne rahminde yaratılması sırasında besin maddeleri, oksijen ve hormonların gönderilmesi ile yaptığı hayati görevlerdir.

    Bu nedenle Kur’an tercümelerinde alışkanlık haline gelmiş olarak "erkeğin beli kadının göğsü" gibi anlamların yeni Kur’an tercümelerinde yer almaması daha doğru olacaktır.

    Dördüncüsü: Yer yüzünde ilk defa yaratılan canlıların tek hücre veya tek canlı embriyosunun yaratılışında kullanılmasıdır. Kur’an’da geçen ayetler yoruma ihtiyaç bırakmayacak bir açıklıkla ilk embriyo mahiyetindeki hücreleri ifade etmektedir.

    "Hayatı olan her şeyi sudan (mâ) yarattık hâlâ inanmıyorlar mı?" [Enbiya 21/30] ayetiyle suyun öneminden önce büyüyen, çoğalan, gelişen değişik hücreler verebilecek olan ilk canlıların yaratılışındaki embriyolardan bahsetmektedir. Çünkü tek başına H2O’dan ibaret olan sudan canlı yaratılamaz. Canlılar için karbonun, hidrojenin, oksijenin, azotun ve fosforun üzerine bir hücre iskeletinin kurulması gerekmektedir.

    "O’dur o ki, suda bir beşer yarattı da onu bir neseb ve sıhır kıldı. Rabbin Kadir bulunuyor." [Furkan 25\54] ayetinde ilk insan olan Hz. Adem’in "topraktan" yaratılışını ifade eden ayetler yanında burada "sudan", yani "ilk insan embriyosundan" anlamı açıkça anlaşılıyor.

    8) Nutfe

    Kur’an’da 12 ayette geçmekte ve kelime olarak su anlamına gelen "mâ" kelimesine karşılık "saf su" anlamına gelmektedir. Ancak ne "saf su" ne de H2O’dan ibaret su anlamında Kur’an’da kullanılmadığı ayetlerden açıkça anlaşılmaktadır. Kur’an’daki kullanım ve yüklendiği anlam tamamen yaratılışta cinsiyet hücrelerinin ve zigotun üstlendiği temel fonksiyonları üzerine kuruludur.

    Üç ayrı anlamda kullanılmıştır.

    Birincisi, eşeyli üremenin birinci kilometre taşı olan erkek ve dişi cinsiyet hücreleri (erkek ve dişi gametler) anlamında kullanılmaktadır. Bunun en açıkça görüldüğü ayet "Dökülen meniden bir nutfe değil miydi?" [El Kıyame 75\37] ayetidir. Burada birazcık embriyolojinin girişindeki konulardan bahsetmemiz faydalı olacaktır:

    Meninin ilim dilindeki karşılığı "ejekulat"tır. Bunun hepsi 3.5 ml kadar olup yüzde 10’u sperm hücrelerinden (erkek gametler) ibarettir. Bu tespit ayetteki "meniden bir nutfe" tabirine tamamen denk düşmektedir.

    Sadece sperm veya yumurta hücresinden canlı oluşmaz. Onun için yumurta hücresinin de bulunması gerekir. Yumurtalıklardan 2-4 ml’lik bir folikül sıvısıyla karın boşluğuna atılan yumurta düşünülürse "meniden bir nutfe" tabiri "folikül sıvısından bir nutfe" anlamını da taşımaktadır. Bu tesbit "ma-i dafıkte" olduğu gibi "atılan su" erkekler kadar kadınlar içinde geçerlidir. Bu iki Kur’an terimi birbirini doğrulamakta ve güçlendirmektedir.

    Demek ki, Kur’an’da "hücre", "nutfe" ve "mâ" kelimeleriyle de ifade edilmektedir. Hücre (zelle, celle) kelime olarak odacık anlamına gelmektedir. Gerçek anlamda bu tabir ancak dış zar görüntüsünü ifade eder.

    İkinci farklı kullanım alanı, sperm ve yumurta hücrelerinin birleşmesi anlamına gelen "nutfe-i emsaç" terkibinin kullanılmasıdır. Kur’an’da sadece bir kere kullanılan bu terim, esasında eşeyli üremenin (erkekli dişili) ikinci kilometre taşı olan döllenmeyi ifade etmektedir ki, zigot böyle oluşmaktadır. Rahimde büyüme ve gelişme zigotla başlar. Kuş ve sürüngen yumurtaları da bir zigottur esasında, ancak bu tabir yerine "embriyo" demek daha çok kullanılmaktadır. Aynı şekilde bütün tohumlu bitkilerin "tohumları" çiçeklerin döllenmesiyle oluşur ve içlerinde ait oldukları bitkinin bütün özelliklerini taşıyan "embriyolar" bulunmaktadır.

    Üçüncü farklı kullanım alanı olarak ilk insanın yaradılışında da "nutfe" tabirinin kullanılmasıdır ki, bu ayetler incelendiğinde tamamen "embriyo" anlamında karşılığını bulmaktayız. Burada dikkat çeken en önemli hususlardan birinin hem ilk insanın yaratılışındaki "ilk oluşumla" onun neslini verirken ortak bir terimde buluşmalarıdır. O da nutfedir. Şimdi gelecek ayetleri bu boyutuyla inceleyelim:

    "Biz insanı muhakkak ki, çamurun özünden yarattık. Sonra onu karar-ı mekinde bir nutfe yaptık" [El Mü’min 23/12]

    "Allah sizi bir topraktan, sonra bir nutfeden yarattı. Sonra sizi çiftler kıldı… [Fatır 35/11]

    "O insan görmedi mi? Biz onu bir nutfeden yarattık. Şimdi aşikar bir mücadeleci kesiliverdi" [Yasin 36/77]

    "Biz insanı nutfe-i emsaçdan yarattık" [İnsan 76/2]

    Bu ayetlerde "nutfe"nin hem ilk insanın yaratılışında ve hem de neslinin yaratılışında ortak bileşen, ortak özellik olduğu açıkça görülmektedir.

    9) Hame-i Mesnun; İlk İnsan Embriyosu

    Kur’an’da buraya kadar zikredilen terimlerin yanında bir de "hame-i mesnun" kullanılmaktadır. Ayetin bütünü şöyledir: "Gerçekte biz insanı, bir ‘salsal’den, ‘hame-i mesnun’dan yarattık" [Hicr 15\26] Bu ayette geçen hame-i mesnun, bazı Kur’an tercümelerinde kısaca "karabalçık" olarak ifade edilmektedir. (Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, Türkiye Diyanet Vakfı)

    Burada canlıların kimyasal yapısında birinci derecede önemi olan karbona dikkat çekildiğini söylemek mümkün ise de çağdaş ve büyük bir müfessir olan E. Hamdi Yazır’ın sunduğu görüş ve yorumların büyük öneme haiz olduğundan üzerinde detaylıca durmak yerinde olacaktır:

    "Hame, uzun süre su ile yumuşayıp değişmiş kokar çamura denmektedir. Mesnun ise dört anlamda yorumlanmıştır. Bunlar: 1) Mütegayyır; yani değişen, başkalaşan demektir. 2) Mahkük; yani sürtülmüş, kazınmış veya bilenmiş demektir. 3) Masbub; yani dökülmüş demektir. 4) Bir suret ve misal üzere musavver (tasvir edilmiş) demektir. (E. H. Yazır, Kur’an Dili, Cilt: 5, s. 3057.)

    Kur’an müfessirlerinin görüşlerini zikreden Yazır, kendi görüşünü ve yorumunu "Adem dahi nutfe mahiyetini almış bir balçıktan yaratılmıştır. Binaenaleyh diyebiliriz ki, hame-i mesnun insan tohumu olan nutfedir." yorumunu yapmıştır.

    Biyolojik bilgilerimiz açısından yukarıdaki görüşleri embriyonun özellikleri yönünden ele almakta fayda görmekteyiz: "Mesnun" sürtülmüş (2), dökülmüş (3) anlamıyla bitmiş bir süreci ifade etmektedir.

    Ancak rastgele bir iş olmayıp "tasarlanmış" (3) planlanmış bir işin bitişi anlamını taşımaktadır. Bunların yanında en önemlisi birinci sırada yer alan mütegayyir, yani değişen ve başkalaşan tarafıdır ki, bu embriyoların en tipik özelliğidir. Çünkü embriyolardaki hücre çoğalmaları devam ederken hücre değişikliği (cell difference) denen mucizevi olaylar meydana gelerek, bu sayede çeşitli hücreler ve dokular oluşmaktadır.

    10) Tesviye Etme

    Tesviye etmeyle ilgili olarak Cenab-ı Hakk’ın yaratma faaliyetleri içerisinde iki fiil ve bir isim bulunmaktadır. Birincisi "Sevva" fiili olup, tesviye etmek anlamındadır. Diğeri ise "Savvara" fiili olup "tasvir etmek, şekillendirmek" anlamına gelmektedir. Bu fiilden de ayrıca Cenab-ı Hakk’ın el Musavvır ismi bulunmaktadır.

    Bu iki fiilin yaratılış alanındaki kullanılışı incelendiğinde yaratılmış, yaratılışı tamamlanmış ve esas şeklini almış olan durumlarda özellikle "Savvara" fiili kullanılmaktadır. Birkaç örnek verelim:

    "Rahimlerde sizi dilediği gibi şekillendiren (yusavviriküm) O’dur." [Al-i İmran 3\6]

    "Sizi yarattık sonra size şekil verdik (savvarnaküm)." [A’raf 7\11]

    Sevva (tesviye etmek) fiilinin ise daha çok yaratılışın devam ettiği zaman dilimlerinde dokular, organlar ve sistemlerin oluşması sırasındaki şekillendirmeler için (anatomi) kullanıldığı, yaratılış ayetlerinde daha öne çıkmaktadır.

    Örnekler:

    "Onu (Adem) tesviye ettim de (sevveytuhu) ruhumdan ona nefh eyledim mi derhal O’na secdeye kapanın." [Sa’d 38\71]

    "O Rabbin ki, yarattı da tesviye etti (sevva)." [A’la 87\2]

    "Dökülen meniden bir nutfe değil miydi? Sonra o bir alaka (asılıp tutunan) oldu, derken onu yaratıp biçime koydu (sevva)." [Kıyame 75\37-39]

    Sonuç olarak bu iki "tesviye etme" ve "tasvir etme" fiilleri birbirine yakın olduğu için yaratılış ayetlerinde yer almaktadırlar. Biri öncelikli olarak yaratılış sırasında hücre, doku ve organların şekillenmeleri için kullanılmakta (sevva), diğeri ise yavru, gelişmiş ve ergin şeklin verilmesiyle ilgili durumları dikkate vermektedir (savvara).

    Bu ayetlerde dikkat çeken hususlardan biri; önce bir yaratmanın olduğu sonra tesviye ile tamamlandığıdır. Ayetleri bu açıdan inceleyelim.

    "Biz sizi yarattık, sonra şekil verdik"

    "Yarattı, tesviye etti."

    "Adem’si tesviye ettim de…"

    Şimdi tesviye edilişin açılımını görelim:

    "Rabbin meleklere şöyle dediğini hatırla: Ben ‘salsaldan’, ‘hame-i mesnundan’ bir beşer yaratacağım. Ben onun yaratılışını tamamladığım (sevveytu, tesviye edilme) ve ona ruh verdiğim zaman, siz hemen onun için secdeye kapanın" [Hicr 15\28-29]

    Bu ayette "tesviye edilme" ifadesi kullanılırken anlıyoruz ki, ilk insanın yaratılışı bir anda olup bitmiş değil, onda da bir yaratılış süreci takip edilmiştir. İşte bu süreç "inşa ve terkip tarzı" yaratma sürecidir. "Kün (ol)" emri olan yaratılış ilk insan hücresi veya embriyosuyla "ibda" sürecini tamamlamıştır.

    Varlıkların Yüce Yaratıcısının ilk insanı yaratırken özel emrini kullandığını Kur’an şöyle bildirmektedir. "Allah onu (Adem’i) topraktan yarattı. Sonra ona ‘ol’ dedi ve o da oluverdi" [Al-i İmran 3\59]

    Şimdi tesviye edilmenin nasıl bir yaratma işi olduğunu, yani açılımında Kur’an’ın ne sunduğunu görmeye çalışalım. Genel olarak insanlar anlamadığı bir şeye hayalleriyle yaklaşır. İlk insanın tesviye edilmesi de sanki çanak çömlek ustalarının "çamuru vazo yapması" gibi bir şey düşünülebilmektedir. Esasında Kur’an’ın mesajı böyle bir yaratılış tarzının tamamen karşısındadır. Nitekim gelecek ayette tesviye edilmenin nutfe, alaka, mudga, azm (kemik, kıkırdak), lahm (et) gibi yaratılışın önemli gelişim süreçleri bizzat Yüce Yaratan tarafından isimlendirilmiştir. Özellikle Hz. Muhammed’in (asm) bu tabirlerle ilgili olarak aşağıda geleceği üzere yaptığı açıklamadaki zaman ilişkisi bu terimlere netlik kazandırmıştır.

    "Şanım hakkı için sülaletü’n mın tınden (çamurun özünden) yarattık. Sonra onu karar-ı mekinde bir nutfe yaptık. Sonra o nutfeyi bir alaka yarattık, derken o alakayı bir mudga yarattık, derken o mudgayı bir takım kemik yarattık, derken o kemiklere bir et giydirdik, sonra ona diğer bir hılkat neş’eti verdik. Bak ne şanlı o Allah, yaratanların en güzeli." [Mu’minun 23\12-16]

    Bu ayetlerde ilk başta "sulalet-ün min tının", yani çamurun özünden başlanan yaratma ilk insan için birinci dereceli olarak kastedilmektedir. Geniş anlamda onun nesilleri olan biz insanlar da çamurda bulunan atomlardan, onlardan bitki ve hayvan kaynaklı besinlerin oluşması ve beslenme ile insan vücuduna geçmelerini ifade edebiliriz.

    Ayetin birinci muhatabı olan ilk insanın "çamurun özünden" yaratılması tamamen bitmiş bir iş değildir. Sadece yaratılışta ilk oluşumdur. Bu çalışmanın bütünü içerisinde bu ilk yaratılanın, ilk insan hücresi veya embriyosu olduğu ifade edilmiş ve bunun gelişeceği ortamın "karar-ı mekin" olduğu belirtilmiştir. Bu ister ilk insanın hücresinin tesviye döneminin geçtiği yer olsun, ister fonksiyonel olarak anne rahmi anlamında bir embriyonun gelişme sürecinin olduğu yer, her ikisinin ortak noktası bu ayetlerde geçen nutfe, alaka, mudga, azm (kemik), lahm (et, kas) olmak üzere beş önemli dönemin "tesviyenin" açılımı, yani içini dolduran çok önemli Kur’an terimleri olduğudur. Bu Kur’an terimlerinin anlamlarında Hz. Muhammed’in sunduğu açıklama fevkalade önemlidir. Çünkü bu kelimelerin sadece Arapça lügat anlamlarına bir de zaman süresini ilave etmiştir ki, bu terimleri böylece normal bir embriyoloji kitabında anlatılan embriyonal ve fetal dönemleri incelemek mümkün olmuştur.

    "Her birinizin maye-i hilkati ana rahminde nutfe olarak kırk gün toplanır. Sonra o maddeler, o kadar zaman içinde alaka olur (kan pıhtısı). Sonra yine o kadar zaman içinde mudga (et parçası) olur…." (Riyazüs-Salihin Tercemesi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1976, 1. Cilt, 399. hadis)

    Bu hadisteki terimleri şöyle özetleyebiliriz;

    Maye-i Hilkat: Yaratılışın gerekli maddesi olan döllenmiş dişi hücre olan zigottur.

    Nutfe: Embriyonal hayatta geçen ilk kırk günlük yaratılış dönemi.

    Alaka: Embriyonal hayatta kırk-seksen günler arası insan görünümünün olduğu yaratılış dönemi.

    Mudga: Seksen-yüz yirmi günler arası insan prototipinin oluştuğu dönem.

    Azm: Kemiklerin (kıkırdakların) oluşması.

    Lahm: Et veya vücut kaslarının gelişmesi.

    Sonuç olarak ilk insan veya neslinin yaratılışında tesviye dönemi, ortak terminolojilerle tanımlanmıştır. Bir çömlekçinin vazo yapması, bir heykeltıraşın mermeri yontması gibi bir tesviye değil, tamamen embriyolojinin tespit ettiği bir hücrenin insan oluşu kademelerinden geçen bir yaratılış sürecidir.

    Öz

    Yaratılış İbda ve İnşa olmak üzere iki bölüm altında toplanmaktadır. Bunlardan ibda başlangıcı olmayan ilk yaratılış olarak tanımlanmaktadır. İnşa ise birleşmeler ve terkipler şeklinde yaratılış olarak ifade edilmektedir. İbda ve inşanın temel kurallarında farklılıklar vardır.

    Kur’an’da kainatın yaratılışından, ilk canlılar ve özellikle Hz. Adem’in ve eşinin yaratılışından bahsedilmektedir. Genel bir ifadeyle bin civarında ayet tabiattan, yer küreden, canlılardan, döllenme, nesil verme, sular, denizler, atmosfer, uzay, kainat ve yıldızlardan bahsetmektedir.

    Bu ayetlere ilaveten esma-i İlahiyeden 14 kadar isim, yaratılışı bütün çeşitliliği içerisinde ele almaktadır.

    İnsanlığın ilgi alanını çeken en büyük konulardan biri olan canlıların yaratılışında Evolusyon teorisi ile İbda ve İnşa tarzındaki yaratılışın mukayeseli değerlendirmesi aşağıdaki konularda ele alınacaktır:

    – Darwin’e göre ilk insan

    – Bediüzzaman’a göre ilk insan

    – Darwin’e göre türler

    – Bediüzzaman’a göre türler

    – Yeni Darwincilere göre ilk canlının oluşumu

    – Bediüzzaman’a göre ilk canlıların yaratılması

    Anahtar Kelimeler: Yaratılış, ibda, inşa, evrim

    Abstract

    Creation can be analysed under two subtitles as Invention (Ibda’) and Construction (Insha). Invention is described as the first creation which does not have a beginning. Construction is described as a kind of creation with merges and compositions. There are differences in the basic principles of Invention and Construction.

    It is mentioned in Qur’an about the creation of the universe, first creatures, and especially about the creation of Adam and Eve. Approximately 1000 verses of Qur’an mentions the nature, the planet earth, creatures, insemination, giving offspring, waters, seas, atmosphere, space, universe and stars.

    Besides these verses, about 14 of Asma al-Husna (The Most Beautiful Names of God) are related to the creation with all its varieties.

    The comparative analysis of the Theory of Evolution and The Creation as Invention and Construction in the creation of beings, a subject which has attracted many, will include the subjects below:

    – The first man according to Darwin

    – The first man according to Bediuzzaman

    – Species according to Darwin

    – Species according to Bediuzzaman

    – Formation of the first creature according to Neo-Darwinians

    – Creation of the first creatures according to Bediuzzaman

    Key Words: Creation, Invention, Construction, evolution